3 yılda nasıl gözden düştü? İşte Boris Johnson’ı istifaya götüren o süreç

Boris Johnson’ın iktidara gelişi, periyodun başbakanı Theresa May’in kabinesinde Dışişleri Bakanı olarak misyon yaptığı devirde çarpıcı bir halde ayrılmasından sonra gerçekleşmişti.

Bugün istifasını açıklayan İngiltere Başbakanı Johnson’ın son iki günde toplu hükümet istifalarına maruz kalması benzeri bir halde kendi sonunu getiriyor.

İngiltere Başbakanı Johnson’ın iktidara yükselişi, muvaffakiyetleri, tartışmaları ve son üç yılda dramatik düşüşü.

DIŞİŞLERİ BAKANLIĞI MİSYONUNDAN İSTİFA ETMESİ

Temmuz 2018’de Boris Johnson, Dışişleri Bakanlığı’ndan istifa ederek Theresa May’in sallantıda olan başbakanlığına ağır darbe vurmuştu. Johnson, eski Başbakan May’in ‘üçüncü yol’ Brexit planı nedeniyle vazifesi bırakmasının akabinde May, siyasi hayatı için sonucu aşikâr bir çabanın içinde kalmıştı.

Boris Johnson, periyodun Başbakanı Theresa May milletvekillerine uzlaşma paketi ‘Chequers Planı’ hakkında yaptığı açıklamada Avam Kamarası’nı ayağa kaldırmadan birkaç dakika evvel istifa etmişti.

Johnson’ın misyona geldiği birinci akşam

Başbakan May, Aralık 2018’de yapılacak erken seçimde Muhafazakâr Parti’nin Parlamento çoğunluğunu kaybetmeye devam edecekti. Başarısızlıklar üzerine Tory milletvekilleri May için inanç oylaması yapmıştı.

May, oylamadan sağlam bir formda çıkmasına karşın, Brexit muahedesini üç sefer Parlamento’dan geçirmeyi başaramamıştı ve kaybetmesi beklenen bir itimat oylamasından evvel istifa ederek Tory liderlik seçiminin önünü açmıştı.

MAY’İN İSTİFASI VE YENİ BAŞBAKAN JOHNSON

23 Temmuz 2019’da Johnson, rakibi Jeremy Hunt’ı mağlup ederek Tory liderlik seçimlerinde oyların yüzde 66’sını almıştı. Sonraki gün, May Başbakanlık’tan istifa etmişti ve Johnson, Kraliçe’nin hükümet kurma davetini kabul etti.

PARLAMENTONUN ERTELENMESİ

Ağustos 2019’da Johnson, Kraliçe’ye anlaşmasız bir Brexit ihtimali oluşmasından ötürü parlamentoyu 14 Ekime’e kadar askıya almasını yahut orta vermesini istedi.

Alınan bu karar Avrupa Birliğine Jonhson’ın sunduğu, İrlanda’nın geri dönüşü olmayan yeni Brexit mutabakatı talebini çevirmesiyle geldi. Mutabakat ise Kuzey İrlanda ile İrlanda Cumhuriyeti ortasında sert bir hudut olmamasını içeriyordu.

Kraliçe talebi onayladı, Parlamento ise beş hafta müddetle askıya alındı
Fakat Eylül ayında, Birleşik Krallık Yüksek Mahkemesi oybirliği ile Johnson’ın Kraliçe’ye sunmuş olduğu ve Parlamentonun beş hafta mühletle ertelenmesi istikametindeki kararın yasa dışı olduğu kanısına vardı.Yargıçlar 31 Ekim’deki Brexit son tarihine kadar milletvekillerinin vazifelerini engellemenin yanlış olduğunu belirtti.

‘GENEL SEÇİM DAVETİ YAPMAK VE ONU KAZANMAK’

Johnson 17 Ekim’de Avrupa Birliği ile İngiltere’nin bloktan ayrılabileceği manasına gelen bir muahedenin varlığını duyurdu ama DUP müttefikleri, Kuzey İrlanda’nın Birlik içindeki yerini tehdit etmesi hasebiyle bunu desteklemeyeceklerini belirtti.

Bunun akabinde Johnson, 37 yıl ortadan sonra Avam Kamarası’nın birinci oturumunun açılması için oy verme davetinde bulundu lakin milletvekillerinden bir isyan geldi ve milletvekilleri Johnson’ın uzatma talebinde bulunmasını gerektirecek bir değişiklik için oy kullandı.

MUHAZAKÂR AZINLIK HÜKÜMET OLDU

Eski bakanlar Ken Clarke ve Philip Hammond’un da dahil olduğu ve Johnson’ın Brexit’in ertelenmesini talep etmesini gerektiren kelamda Benn Yasası’na oy veren 21 isyancı Tories için uzaklaştırma kararı aldırıldı daha sonrasında ise muhafazakâr bir azınlık, hükümet haline geldi.

Bunların akabinde Personel Partisi erken seçime karşı olan muhalefetini düşürdü ve Avam Kamarası, Jonhson’ın daha evvel üç kere başarısız olmasının akabinde 12 Aralık’ta oylamanın yapılmasına müsaade veren bir sayfalık Yasa Tasarısını kabul etti.

“BREXİT BİTTİ”

Bay Jonhson Personel Partisi’nin AB’den ayrılma konusundaki duruşuyla oluşan baş karışıklığından yararlandı ve kampanyasının temeli olarak ‘Brexit Bitti’ sloganını kullandı. Oynadığı bu kumar ise daha sonrasında meyvesini verdi ve Muhafazakârlar çoğunluk için gereken 326’yı geçerek tam 365 sandalye kazandı. Bu muvaffakiyet ise ona Margaret Thatcher günlerinden bu yana gelmiş olan en büyük Muhafazakâr çoğunluğu olan 81’lik bir çoğunluk kazandırdı.

İşçi partisi lideri ve Muhalefet önderi olan Jeremy Corbyn yalnızca 203 sandalye kazanabilirken bu sayı 1930’lardan bu yana gelen en berbat Emekçi Partisi seçim performansı olarak tarihe geçti.
Bay Johnson ise birinci kere birçok oy veren Muhafazakâr ile ‘Kızıl Duvar’ olarak isimlendirilen eski kuzey emekçi bölgelerinden koltuk kazandı. Sonrasında ise Corbyn, Emekçi Partisi’nin bir sonraki genel seçime gidemeyeceğini açıkladı.

‘BREXİT’İ TAMAMLAYIN’

İngiltere’nin AB’den ayrılması 2019 seçimlerinin ana bahislerinden biriydi ve Johnson idaresindeki Muhafazakârlar ‘Brexit’i halledin’ sloganı ile büyük bir üstünlükle galip geldiler. Bu tabir ise epeyce çarpıcı bir öbür ayrıntı olan, ülkenin AB’den ayrılma lehinde oy kullandığı 2016 referandumunun akabinde geçen üç yıl mühletince, epey kıymetli bir çekişme noktası haline gelen İngiliz halkının hususa olan ilgisini yansıtıyordu.

Kasım ayında Muhafazakârlar, ‘Brexit’i Tamamla, Britanya’nın Potansiyelini Özgür Bırak’ sloganlarıyla mainfestolarına başladılar ve Parlamentonun çoğunluğunu kazandılar. Bir yıl sonra, Aralık 2020’de ise Johnson AB ile bir son dakika ticareti ve güvenlik mutabakatı imzalayarak anlaşmasız bir Brexit’i önlemiş oldu.

O günden bu yana ise müttefikleri onu ‘Brexit’i yaptıran’ kişi olarak övdüler. Ocak ayında ise Başbakan’ın Brexit mutabakatı Avam Kamarası’ndan 99 oy çokluğu alarak muvaffakiyetle geçti.

KORONAVİRÜS VE PANDEMİ DEVRİNİN BAŞLANGICI

30 Ocak 2020’de Chatham kendindeki 84 yaşındaki Peter Attwood hastanede öldüğünde Birleşik Krallık Kovid-19 ile tanışmış oldu ancak gerçekleşen bu birinci vefat, Ağustos ayının sonuna kadar resmen doğrulanmadı.

Aynı gün içerisinde Çin’in Vuhan kentinde birinci tespit edilen Kovid salgını, Dünya Sıhhat Örgütü (WHO) tarafından memleketler arası bir salgın ilan edildi ve insanların sıhhati için acil durum ilan edildi.

Ocak 2020’nin sonlarında tıpkı aileden iki kişi – bir York Üniversitesi öğrencisi ve onun akrabası – virüs için müspet test edildiğinde Birleşik Krallık’ta Kovid hadiseleri artış göstermeye başladı. Yalnızca iki ay sonra, 23 Mart’ta birinci sokağa çıkma yasağı Birleşik Krallık’ta yürürlüğe girdi ve Johnson, İngiltere’de bilinen Kovid hadiselerinin birinci defa 1.000’e ulaştığı için vatandaşların konutta kalması gerektiğini duyurdu.

Bay Johnson daha sonrasında vefat toplamlarını ve son zamanlardaki aşı durumuyla alakalı sunumlar ve güncellemeleri içeren basın toplantılarına aylarca başkanlık etti. Konuta kapanmanın duyurulmasının akabinde günler sonra ise Johnson ve Sıhhat Bakanı Matt Hancock Kovid müspet çıktılarını açıkladı.

Johnson Kovid kısıtlamalarının delinmesine yanıt vermek yerine Ukrayna’ya takviyesini öne sürmüş ve tabanını bu türlü konsolide etmeye çalışmıştı

5 Nisan’da ‘Kovid’in kalıcı semptomları’ ile hastaneye kaldırılan Johnson, sonraki gün semptomlarının kötüleşmesinin akabinde ağır bakıma alındı. O günlerin akabinde ise Johnson, o devirde ise virüsten vefatın yakın olduğunu kabul etti. Vakit geçtikçe Johnson güzelleşmeye çalışırken Başbakan yardımcısı Dominic Raab ise hükümeti aktif bir formda yönetmekteydi.

Kovid nedeniyle acı çeken Johnson, halk onun etrafında toplandıkça Başbakanlığının onayını giderek daha fazla almaya başladı.

30 Nisan’da günlük basın toplantısında Başbakan Johnson, İngiltere’de covid virüsünün yayılmasının ‘zirvesinin’ artık geçildiği ve olay sayılarının yavaş yavaş düştüğünü açıkladı. Bunların akabinde, 10 Mayıs’ta, İngiltere’nin meskene kapanmasının birinci defa gevşetildiği duyuruldu ve insanların parklarda güneşlenmelerine ve günde bir defayı geçmemek kuralıyla konuttan çıkarak idman yapmalarına müsaade verildiği açıklandı. Birçok kısıtlamanın kalkdırıldığını, hatta 4 Temmuz’da barların dahi tekrar açılacağına müsaade verdiğini söyledi.

AYLARCA KARANTİNA

3 Eylül tarihinde İngiltere, haziran ayının başından bu yana günlük en yüksek toplam olay sayısına ulaştı. Daha sonrasında sızdırılan bir dokümanda ise Johnson’ın aşıdan evvel bir toplu test programı yapmayı planladığı ve bunun ‘ikinci bir karantinadan kaçınmak için’ en düzgün umutları olacağını düşündüğü savı ortaya kondu.

Fakat ikinci sokağa çıkma yasağı Kasım ayında tekrardan başladı ve ülkenin Noel planları suya düşmeye başladı ve endişeler arttı. Johnson bu olayı iptal etmenin ‘insanlık dışı’ olacağını savundu ve İngiltere’nin Noel tatili mühletince en fazla üç hanenin bir ortaya gelmesi kaidesiyle beş günlük bir pencere planını yine doğruladı.

19 Aralık’ta Başbakan Johnson, Londra ve İngiltere’nin Güney Doğu’sunda yer alan milyonlarca kişi için iptal edilmiş olan kısıtlamaların mevsimsel olarak gevşetilmesiyle ülkenin ‘Noel’e planlandığı üzere devam edemeyeceğini’ açıkladı.

İngiltere’de üçüncü ve son Kovid kapanması ise iktisadın etaplı olarak tekrar açıldığı Nisan 2021 tarihine kadar sürdü.

CUMMİNGS’İN VEDASI

Kasım 2020’de Bay Johnson’ın Downing Street operasyonunu yöneten ‘Oy Verme’ grubu, Cummings ve onun ‘Brexit Boys’ denilen takımının Johnson’ın eşi Carrie’den aylarca ‘Princess Nuts Nuts’ olarak bahsettiği savı ortaya çıktı. Bunun üzerine ise Johnson, Brexit Kampanyasının mimarı olan Cummings’i kovdu. 45 dakika süren gergin bir toplantıda, Başbakan en kıdemli danışmanına, eşine iletilmiş olan suçlayıcı iletileri göstererek ayrılmasını emretti. Bu bomba üzere savlar ise No10 (Başbakanlık) tarafından reddedildi.

Johnson’ın kampanyasının mimarı Bay Cummings’in ayrılışı ise o haftanın başlarında Johnson’ın irtibat yöneticisi olarak istifa ettiğini açıklayan Lee Cain’in gidişini izledi. Tezlere nazaran Cain’in ayrılma sebebi ise Bayan Johnson’ın gerisinden söylenenleri ‘Oy Verme’ müdavimleri tarafından duyması ve bu yüzden Cain’in alması gereken terfii engellediği için olduğunu söyledi.

Cummings ise misyonundan alınmasının akabinde ise Başbakan’dan intikam alma planını devreye soktu. Misyonundan ayrılmasının akabinde sonraki aylarda No10 hakkında daima olarak ziyan verici argümanlarda bulundu.

AŞI DUYURUSU

İngiltere’de ‘Noelin İptaline’ karşın 8 Aralık 2020’de aşılar başladığında Johnson için Kovid hakkında âlâ haberler vardı. 90 yaşındaki Margaret Keenan dünyada Pfizer KOVID-19 aşısını alan birinci kişi olmuştu. Aşı kullanıma sunulmasından evvel birinci evresinde, yaşa dayalı bir programla en savunmasız olanlara öncelik sağlandı. Daha sonrasında ise program genişletilerek Aralık 2020’de, daha fazla insanın birinci dozunu alabilmesi için ikinci doz ertelendi.

Aşı piyasalara çıkmasının akabinde birinci birkaç ayda en yüksek alım sırasında İngiltere tepelerde yer alıyordu. Ekim 2021’e kadar 40 milyondan fazla İngiliz – yetişkinlerin yaklaşık yüzde 85’i – en az bir doz

KOVİD AŞISI OLMUŞTU

19 Mart’ta Johnson, Oxford/AstraZenaca aşısının birinci dozunu Londra’daki St Thomas hastanesinde aldı ve geçen yıl virüs nedeniyle ağır bakımda tedavi gördü. Bunların akabinde ise “Herkese sesleniyorum, şayet aşı için bildirim alırsanız lütfen gidin ve aşınızı olun. Bu siz, aileniz ve başkaları için en güzeli.” yorumunda bulundu.

DUVAR KÂĞIDI KAPISI

Johnson’ın Downing Caddesi’ndeki dairesinde – ünlü bir dizayncı tarafından yönetilen ve altın duvar kâğıdı da dahil olmak üzere – bir yeniliğe gidilmesinin akabinde Britanya seçim kurulu Muhafazakarları, bunun için yapılacak bir bağışı gerçek bir halde bildirmedikleri için 17.800 £ para cezasına çarptırdı.

Etik danışmanı daha sonra başbakanı bağışçıyla değiş tokuş edilen birtakım bildirileri ifşa etmediği için eleştirdi ancak Johnson’ın iletiler hakkında kastılı olarak palavra söylemediği sonucuna varıldı.
Nisan 2021’de seçim gözlemcisi tarafından Downing Caddesi’ndeki tadilatlar evresinde bir ekip ‘suçların’ işlenip işlenmediğine dair resmi bir soruşturma başlatmasının akabinde Johnson, Keir Starmer ile epeyce sert bir biçimde çatıştı.

YASALARIN İHLALİ TARTIŞMASI

Duruma sert reaksiyon gösteren Başbakan Seçim Komitesi, yapılan soruşturmada maddelerin No11’i yenileme nedeniyle ihlal edilmiş olabileceğine dair ‘makul’ nedenlere sahip olduğunu söyledi. Bunun üzerine ise Johnson yenileme masraflarını kendisinin ödediği konusunda daha ısrarcı olarak bakanlık maddesine uyduğunu lisana getirdi.

Bunların üzerine ise Keir Stramer Johnson’a ‘soruyu yanıtlaması’ talebinde bulunurken parayı geri ödemeden evvel, aslen 58.000 £ Tory fonunun eserler için kullanılıp kullanılmadığını sordu ama Johnson bu soruyu cevaplamaktan tekraren sefer kaçındı.

‘BEN ÖDEDİM’ DEDİ. ‘MASRAFLARI BEN KARŞILADIM’

Ertesi ay çıkan bir raporda dairede yapılan tadilatın Johnson’ın rastgele bir planlama yapmadan, nasıl ödeneceğini belirtmeden ‘akılsızca’ bir biçimde yaptığı ortaya çıktı.